MAP-JICA Hakarak Hasa’e Produsaun Fos-Rai
TIMOROMAN.COM (DÍLI)—Ministériu Agríkultura no Peska (MAP) servisu hamutuk ho parseiru Dezenvolvimentu JICA, liu husi projetu Hasa’e Rendimentu Uma-Ka’in Agríkultór liu husi hasa’e produsaun fos rai, hala’o enkontru ho Diretór Munisipiu sira atu haree konaba produsaun fos rai iha Timor Leste (TL).
Diretora Jerál Agrikultura no Hortikultura MAP, Maria Odete do Céu Guterres hateten, objetivu husi enkontru ida ne’e atu enkoraja ita-nia implementasaun ba projeitu Hasa’e Rendimentu Uma Kain Agríkultór, liu husi hasa’e produsaun fos rai, tanba projeitu ne’e hala’o ona iha Munisipio rua hanesan Baucau no Bobonaro no nia rezultadu hatudu diak tebes ba ita-nia benefisiaria sira.
“Projetu ida ne’e fo orientasun ba iha merkadu oinsa mak ita bele hadia diak liu tan ita nia sistema ba iha produsaun fos ninian, ita haree mós parte irrigasaun ninian oinsa bele jere diak liu tan jestaun irrigasaun, e oinsa mak ita nia koperasaun servisu diak ho Centru Logistica Nasionál (CLN) ba oin lao diak liu tan,” Maria Odete do Céu Guterres hateten liu husi komunikadu foin lalais ne’e iha Salaun MAP Comoro.
Nia espera katak liu husi ita nia enkontru ida ne’e, ita sei aprezenta saida mak ita halo no analiza ba buat ne’ebe ita implementa ona, e saida mak sei menus ita bele hadia diak liu tan, tanba ne’e mak enkontru ohin ne’e hanesan oportunidade diak atu diskuti diak liu tan, hodi bele kontinua nafatin hala’o ita nia aktividade sira ne’e ho diak to’o atinje duni ita -nia objetivu ne’ebe mak ita iha liu husi projeitu ida ne’e.
Iha fatin hanesan, Xefe Reprezentativu JICA TL Goto Ko apresia tebes ho atividade sira durante ne’e, maske hasoru hela pandemia COVID-19, ho situasaun sira hanesan ne’e ekipa projeitu buka dalan ou alternativu liu husi hadia ninia sistema jestaun, no nia fiar katak esforsu sira ne’ebe maka koko bele aprova lia fuan ida ne’ebe maka dehan katak, “buka no halo, saida maka ita bele halo maske iha situasaun difisil.
“Tempu udan ona, no ida ne’e tempu ne’ebe mak hanesan oportunidade diak ba ita nia Agrikultór sira hodi hahu sira nia atividade kultivasaun hare,” nia hateten.
Agrikultór sira balun mos hahu ona prepara sira nia natar no dalaruma sira sei komesa kuda hare iha fulan ida ne’e ou inisiu fulan oin.
Atu garantia no mos hasa’e produsaun fos rai, importante tebes ba MAP no mos nia ekipa iha rejional sira kontinua promove atividade husi extensionista sira, ofisiais irigasaun sira no mos sira nia koperasaun iha kada setor.
Nune’e mos koodenadór Projeitu Hasa’e Rendimentu Uma Kain Agríkultor liu husi hasa’e produsaun fos rai, Amaro Ximenes hateten, Sorumutu ida ne’e tinan ida halo dala ida hodi koalia no hare kona-ba plano saida mak sei halo iha tinan 2021 nia laran.
Atividade ne’e iha nia komponente ne’en (6) mak hanesan: Primeiru, Objetivu oinsa mak hadia sistema de kultivasaun hare.
Segundu, oinsa hadia sistema de irrigasaun no oinsa mak hadia asosiasaun sira ne’ebe mak ita kria ona uja bee, oinsa mak ita bele halo manutensaun ba ita nia kanal irrigasaun sira ne’ebe mak at, oinsa mak bele halo manutensaun ba irrigasaun ne’ebe mak nakonu ho rai henek, no tahu.
Terseiru, koalia kona-ba produtividade hirak ne’ebe mak produz husi komponente 1 ne’e oinsa mak nia nakfila sai osan, ne’e duni komponente 3 ne’e ninia funsaun mak liga ho ema emprezariu sira ka liga ho ema sira ne’ebe mak sosa nain hanesan loja, super merkadu sira, hotel sira, restaurante sira para bele sosa fos ka hare ne’ebe mak produz ona husi komponente 1 ne’e.
Komponente kuartu, kona-ba oinsa mak Governu ne’e servisu hamutuk ho projeto ida ne’e hodi bele sosa ita nia hare sira iha ita nia produtor sira no distribui fila fali ba ita nia ema sira mak presija foin daun-daun ita bolu Sezta Baik ne’e.
Komponente kintu, nia funsaun atu alarga tan fila fali sucesu sira ne’ebe mak iha area projeto ida ne’e nian ne’ebe mak hanesan iha Baucau, Maliana sucesu sira ne’e oinsa mak bele lori ba iha irrigasaun sanulu resin 11 ne’ebe mak agora dau-daun Ministerio Agrikultura E Pescas halo ona, ne’e duni foin dau-daun ita lori projeto ne’e ba iha Suai iha irrigasaun Bluto ita ba iha irrigasaun Casa no Bonuk iha Ainaro, ba mos iha larisula Baucau, Iha Oebaba ne’e iha Suai, no mos ita lori ba Viqueque sucesu sira ne’ebe mak ita hetan iha komponente 5 ne’e nia servisu.
Komponente Sestu, oinsa mak iha Lider ida para atu lidera komponente hot-hotu para atu bele hadia relasaun ho Financas oinsa mak ita halo planu ne’ebé mak diak no tau osan ne’e oinsa para dezafius sira ne’ebe mak projeitu ne’e hasoru karik ita bele hadia ba iha futuru. (Gracio)
